مغزشناسی بر مبنای طب سنتی
گوهر مغز سرد و تر آفریده شده است و درعین حال چرب و نرم است. این سرد و تر و این چرب و نرم بودن همگى براساس حکمتى است که آفریدگار در نظر داشته است. روانى که از قلب به سوى مغز بالا مى رود بسیار گرم است و اگر گوهر مغز هم گرم بود، با گرماى حاصل از قلب درهم مى آمیخت و مغز را از کار مى انداخت لذا روان جارى و بالارونده قلب باید در ترکیب با روان سرد مغز به اعتدال کشانده شود. نرمى مغز بخاطر دریافت انواع کنش و واکنشهاست که در مغز نرم این تبادلات به خوبى انجام مى پذیرد. چرب بودن مغز براى تغذیه پى ها و عصبها و عروقى است که به مغز مى روند و یا از مغز راهى سایر اعضاء مى شوند.
سردى و ترى مغز اندازهاى دارد که در صورت ازدیاد آن و یا کمشدنش مشکلاتى براى مغز ایجاد مىکند. هرکدام از مزاجهاى چهارگانه صفرا و سودا و بلغم و خون چنانچه بر مغز چیره شوند بستر بیمارىهاى مخصوص به مغز و سر را ایجاد مىکنند.
ابتداى هر درمانى براى پزشک، شناخت مزاج غالب غیر طبیعى که بر سر و مغز عارض شده ضرورى است، این غلبه مزاج باید از لحاظ میزان خشکى و ترى نیز محاسبه شود. مثلا همواره خشکى خارج از حد طبیعى در مغز مایه بیخوابى است، حال مزاج بیمار چه صفرا یا بلغم و چه سودا یا خون باشد میزان غلبه خشکى باید مشخص گردد. اگر فرض کنیم هیچیک از وسائل امروزى قادر به شناسایى بیمارىهاى مغز و سر، بخصوص تومورها” که بحث اصلى این کتاب است”، نباشد علامتهاى ظاهر صورت نوع بیمارى و تومور را هویدا مىکند. کمتر ممکن است کسى دچار تومورهاى مهلک مغزى شده باشد و موهاى سرش کاملا سالم و سرحال و در حال نمو و بدون ریزش بوده و رنگ طبیعى نژادى خود را حفظ کرده باشد. اگر کسى دچار تومور مغزى شده آیا دیدهاید که همه ظواهر جمجمه اش مانند موها، پوست، چشم، رنگ و هوش و حواس و حافظهاش دچار نقصان نشده باشد؟ البته این بعید است. پس باید بررسى کنیم و ببینیم از علامات ظاهر سر و مغز با تکیه بر اصول مزاج شناسى ایرانى چه دستآوردهایى مىتوانیم داشته باشیم تا بتوانیم در روند درمان بیمار از آنها کمک بگیریم و بیمار را از شر غده و تومور متجاوز و مهلک نجات دهیم. اگر سنگینى در سر زیاد احساس نشود و ترشحات و چربىهاى مترشحه از مسامات پوست به زردى بزند و در سفیدى چشم زردى نفوذ کرده باشد و یا احساس سوزش و گزش و تپش عروق را ادراک کنیم و ببینیم و گرمایى در پوست سر احساس کنیم قطعا غلبه با صفراست. صفرا خود سبک است و وجود سبکى در سر همراه با علامات دیگر صفرا را مطرح مىکند حال اگر خشکى هم در کنار آن باشد احساس سبکى بیشتر در سر احساس مى شود.
رنگ زرد در سفیدى چشم نمایان مىشود، زردى اگر کم است، کمى در گوشه هاى چشم و به هر میزان بیشتر باشد پهناى سفیدى را در بر مىگیرد. سایهاى زردرنگ در نماى کلّى صورت دیده مىشود. زردى انواع دارد، زردى روى زبان، زرد زرده تخممرغى، زرد کاهى، زرد طلایى شفاف مانند زردى کسانى که به دیابت (قند خون) مبتلا هستند، زرد گندنائى (ترهاى)، زرد همراه و ترکیب شده با سفیدى مات و بلغم و یا سفیدى سربى که مبتلایان به میکروب و عفونت معده (هلیکوباکتر) به آن دچارند و زردى که توأم با رنگ سفید بلغم است و گویى سفیدى شیرمانندى است که با رنگ زرد در حال ترکیب مىباشد، آنچنانکه مبتلایان به زونا به آن دچارند، در پهناى زبان دیده مىشود. اگر رنگ غیر عادى زبان بیشتر در طرف چپ زبان است گرفتارى کبد را نشان مىدهد و طرف راست گرفتارى طحال را نمایان مىسازد. سنگینى بار زبان و فشردگى آن در هر طرف زبان بیشتر باشد محتمل است که تومور در همان طرف سر در امتداد با زبان قرار گرفته است. در این حالت تومور مغزى با غلبه صفرا در مغز جاى گرفته است و در نسوج غالب در بافت تومور و ترشحات آن تأثیر گذارده است. نبض بیمار مبتلا به تومور مغزى و درگیر با استیلاى صفرا تند و شتابزده مىزند، حرارت بدن بویژه در سر بالاست. بیمار احساس سنگینى در سر نمىکند ولى عدم تعادل در سر و هنگام راه رفتن در پاها مشخص است و بینى خشک است و پوست هم به خشکى مىزند و موهاى سر تنک شده و نازک و خشک مىشود. اگر خشکى بر سر غالب شود، خروج اضافات و ترشحات متوقف مىشود و احساس سنگینى در سر نخواهد بود، این خشکى آثار ترشحات تومورها را خشک مىکند و آن را از فعالیت باز مىدارد و تومور خود را مقدارى جمع مىکند. پوست سر خشک مىشود، موها نیز خشک و دچار پیچش ناشى از غلبه خشکى مىشود.
اگر احساس تنبلى و بىحالى زیاد شود و سر سنگین گردد و رنگ بیمار به سربى بزند و میل به خواب زیاد شود و مرتب چرت بزند و فراموشى زیاد شود دلیل بر چیرگى بلغم مىباشد.
اگر بیمار صورتش بىخون نشان دهد و فراموشکارى در کارهایش آشکار گشته ولى خواب بر او مستولى نشده دلیل بر غلبه سودا است.
اگر رنگ صورت و چشم‌ها قرمز شده و مویرگهاى چشم متورم و رگهاى دیگر بدن باد کن
د، دلیل بر غلبه خون است. در این حالت گرماى سر و صورت زیاد شده و بیمار عرق مىکند، باصطلاح دچار گرگرفتگى مىشود. سردرد اگر آزارش مىدهد چنانچه با تپش همراه باشد آنهم دلیل دیگرى بر غلبه گرمى و ماده گرم در مغز است. بدن داغ مىشود و احتمالا تب روىآور است. سوزش و گزش پوست سر آیا چیزى غیر از گرمى مىتواند باشد؟ در لمس با دست مىتوان دریافت که گرمى بر مغز غلبه کرده یا نه! اگر مرطوب باشد نیز در پوست سر و صورت آثار رطوبت آشکار مىشود. اگر سردى غلبه کرده بیمار حال حرکت کردن ندارد و انجام هر کارى را به بعد موکول مىکند. چنانچه مغز به تنهایى یا در مشارکت با اندامهاى دیگر دچار غلبه سردى شده در این صورت باید اندام مشارکتکننده شناخته گردد.
در قیاس با غلبه گرمى چنین است که در غلبه خلط سرد بطور کلّى بیمار توان حرکت و حتى از جا بلند شدن را ندارد. امّا در غلبه گرمى بیمار حالت بىقرارى و جنبوجوش را از خود نشان مىدهد امّا زود خسته مىشود و ممکن است عرق کند این سردى اگر ساختارش سوداوى باشد، همراهش فکر و خیال است و اوهامش بسیار مىباشد. چگونگى حالات مغز در قیاس با سردى و گرمى از بررسى سایر اندامها بدست مىآید. ابتدا اندامهاى نزدیک و مخدومه مغز آثار و حالات مغز را نشان مىدهند، چشم کوچکتر شده و خشکى در آن غلبه مىکند. چشمى که با قسمت آسیبدیده و تومورزده مغز ارتباط مستقیم دارد، چه بسا کوچکتر شده و پلک چشم بسختى باز مىشود. اگر از آن اشک بیاید حالتى از گرمى مغز و یا لااقل آن قسمت از مغز که با تومور درگیر است را نشان مىدهد. اگر درد در بخشهاى مختلف مغز در حرکت است و جابجا مىشود، یعنى ماده خلطى موجود در سر بادزا است. اگر در حالتهاى سردرد پلکها مرتب برهم زده مىشود و صورت داغ و یا رنگ اطراف چشم قرمز شده علامت التهاب شدید و گرمى بسیار و شروع حالات جنون و دیوانگى و در هم شدن عقل است. اگر به نقطهاى خیره شده و نگاهش مدتها ثابت به جایى دوخته شود دلیل بر ایجاد وسواس و مالیخولیاست. برآمدن چشم علامت ورم و پر شدن آوندها و عروق اطراف چشم از ماده گرم است، تمامى علامتهاى چشم و پلکها از حالت مغز خبر مىدهد. سرانجام اگر پرده نازکى روى چشم کشیده شود نشان از احتمال مرگ بیمار است.
شناسایى مغز و سر
📚📚📚📚مزاج پایه مغز رو برمبنای طب سنتی بیشتر بشناسیم
مغز یکی از اعضای حیاتی و به اصطلاح طب سنتی، یکی از اعضای رئیسه بدن است.
مزاج سیستم عصبی مرکزی مغز و نخاع سرد و تر می‌باشد.
چرا سرد و تر؟
یکی از دلایل اینه که:
ظرفیت تحمل و پذیرش اطلاعات زیاد
تجزیه و تحلیل اطلاعات
و پاسخ دهی و طبقه بندی داده‌ها و اطلاعات رو داشته باشه.
اگر مغز گرم بود چی می‌شد؟
نمی تونست این حجم بالا از کار دقیق را در یک زمان تاب بیاوره و اصطلاحاً زود داغ می‌کرد!
اتفاقی که در برخی مردم اگر رعایت مغز و سبک زندگی را نکنند، رخ میده.
مثلا وقتی انسان دچار کم خوابی میشه، مغزش به سمت گرمی و داغ شدن پیش میره،
اصطلاحاً اعصابش خرد و خراب میشه،
تمرکزش بهم می‌ریزه،
آستانه تحملش کم شده و شروع به پرخاشگری می‌کنه.
به همین دلیل افرادی که مزاج سرد و رطوبتی دارن، تحمل و صبرشون معمولاً بالاتر از افراد با مزاج گرمه.
سوء مزاج مغز چیه؟
مغز میتونه از حالت اعتدالی خودش ( نسبتاً سرد و تر) خارج بشه و به سمت گرمی یا خشکی سوق پیدا کنه که اصطلاحاً به اون سوء مزاج میگن.
البته میزان سرد و تری مغز در هر فردی خاص خود اوست و با دیگری معمولا متفاوته.
حتی اگر سردی و تری مغز نیز از حالت اعتدال خارج بشه و غلبه پیدا کنه، باز هم مشکل سازه.
چطوری به نوع مزاج و یا سوء مزاج مغز پی ببریم؟
مغز خصوصیت و نشانگرهایی داره که بر اساس اون شاخص‌ها میشه به وضعیت مغز و نوع مزاج و حتی سوء مزاج اون پی برد.
رنگ رخساره
رنگ چشم
وضعیت موها
حواس
میزان شنوایی و بینایی
میزان خواب
نوع حافظه.
چطوری بفهمیم مزاج مغزمون به سمت گرمی رفته؟
گرایش رنگ رخساره به سمت سرخی و گاهی زردی
گرایش چشم‌ها به سرخی؛ مثلا چشم به علت کم خوابی قرمز میشه.
کم خوابی (هم گرمی مغز باعث کم خوابی میشه و هم کم خوابی باعث گرمی مغز)
خواب سبک و نوع خاصی از سردرد به علت کم خوابی و بدخوابی
رشد موهای یک مقدار سریعتر یا ریزش موی زیاد
حواس قوی وتیز و واکنش پذیری و تحریک پذیری نسبت به ضعیف ترین محرک ها (نور، بو، لمس، مزه …)
راه های پیشگیری و درمان گرمی مغز
نخستین گام، پرهیز از چیزهایی که برای شخص مضره و سپس رعایت تدابیر مفیده مثلاً در اینجا:
پرهیز از هیجان ها / بی خوابی کشیدن ها
پرهیز از مصرف تندی و گرمیجات
عدم توقف در مناطق با گرمی زیاد / عدم قرارگیری سر در معرض حرارت مستقیم (آتش، آفتاب)
انجام ورزش هایی مفرح و رو به خنک مانند شنا کردن
انجام تفریحات سالم (رفتن در طبیعت)
قرار دادن استراحت خوب و مناسب برای تمدد اعصاب در برنامه روزانه.
دیدن فیلم های کمدی و گوش دادن به موسیقی های آرام
ماساژ دادن روغن های خنک مانند روغن بنفشه و کدو به روی صورت یا پیشانی و یا چکاندن آن ها داخل بینی
خوردن غذاهای خنک مانند کاهو، لبنیات،آب میوه های ملس و تا حدی ترش همچون آبغوره، آب انار، آب لیمو
همچنین انجام حجامت ( با تجویز پزشک)
خشکی مغز چطوری ایجاد میشه؟
گرم شدن مغز، می تونه منجر به خشکی مغز (کاهش نسبی درصد رطوبت و انعطاف پذیری مغز) بشه. در این حالت:
بینی، چشم، مخاط و ته حلق و گاهی پوست سر و صورت و موها خشک میشن.
فرد ممکنه عطش ناشی از خشکی دهان پیدا کنه.
خشکی مزاج مغز میتونه منجر به ثبات عقیده و تعصبات بشه و شخص هیچگونه انعطافی در اعتقادات و نظرات و نیز عملکردهای خودش نشون نده.
فرد مبتلا به خشکی مغز ممکنه به نوعی فراموشی دچار بشه به طوری که نتونه اطلاعات جدید را پذیرا باشه و به خاطر بسپاره.
راه های پیشگیری و درمان خشکی مغز
پرهیز از هیجان‌ها / کاهش بی خوابی‌ها
تغییر و اصلاح شیوه زندگی، ورزش، استراحت.
عدم توقف طولانی در مناطق با آب و هوای خشک (کوهستان، بیابان) یا مواجهه با آفتاب یا باد طولانی
اجتناب از مصرف سرکه، تندی زیاد (فلفل) و شوری جات که خشک کننده هستند
نشانه‌های سردی مزاج مغز چیست؟
چهره اغلب رنگ پریده و سفید.
تمایل رنگ صلبیه ( قسمت سفید چشم) به سمت رنگ آبی کمرنگ.
بچه های چند ماهه مغز نسبتا مرطوبی دارند زیرا رطوبت مزاج بالایی دارند و زیاد می خوابند و فقط هم از شیر تغذیه می کنند. اگر به سفیدی چشم آنها نگاه کنید، می بینید که رنگش رو به آبی است.
حواس ضعیف، کم حسی، متوجه نشدن و درک نکردن صحبت مخاطب و نیاز تکرار دوباره آن
در این حالت، شخص درونگرا بوده و خیلی تمایلی به برقراری ارتباط ندارد.
رشد کند موها و خواب زیاد
نشانه‌های افزایش رطوبت مغز (مغز تر)
درصد رطوبت و انعطاف پذیری این مغزها نسبتا افزایش یافته است.
معمولاً در افراد با مزاج ذاتا رطوبتی و یا افرادی که در مصرف چیزهای تر (آب و لبنیات زیاد، میوه های آبدار) زیاده روی کرده‌اند بیشتر دیده می‌شود.
توقف طولانی در محیط های رطوبتی (کنار دریا) هم می تواند منجر به رطوبت زیاده از حد مغز شود.
از علائم آن می توان به این‌ها اشاره کرد:
پف آلودگی صورت و چشم ها مخص
وصا صبح ها بعد برخواستن از خواب
فراموشی سریع حتی یک صفحه کتاب بلافاصله پس از خواندن
ضعیف شدن شدید حواس یا بدون حس شدن در برخی موارد (بویایی، لامسه و …)
صاف و لخت بودن موها (به دلیل انعطاف پذیری زیاد) و نیز بور و خرمایی بودن آن ها
آب ریزش یا ترشحات زیاد بینی و چشم
داشتن خلط ته حلق.
خواب زیاد
دارای روحیات آرام و سازگار و منعطف
پیشگیری و درمان سردی و تری مزاج مغز
توقف طولانی نداشتن در مناطق سرد یا مرطوب مخصوصا هنگام خواب و علی الخصوص وقتی که سر در محل سرد و رطوبتی و بدون کلاه و سرپوش باشد.
پوشاندن سر هنگام خواب با یک روسری و کلاه سبک یا اشخاص مستعد، هنگام خواب، سر خود را به سمت بخاری و شوفاژ قرار دهند.
باد سرد و یا حاوی رطوبت نباید مستقیما به سر بخورد (کولرهای آبی و گازی).
پرهیز یا محدودیت مصرف موارد دارای مزاج سرد و تر خصوصا در شب، مثلا ماست و دوغ، ترشیجات، میوه های ترش یا آبدار، آب زیاد و امثالهم.
خوردن نوشیدنی یا غذای گرم پیش از خواب و پس از بیداری مانند: خوردن مویز، عسل، شیره انگور
ماساژ سر و صورت با روغن های گرم همچون بابونه و بادام شیرین و چکاندن آن به داخل بینی
برخلاف افراد با مزاج گرم، شادی و هیجان برای صاحبان مغز سرد و تر خوبه
خواب طولانی و خواب روز برای این اشخاص مضره.
موارد مفید و مضر برای مغز (بدون در نظر گرفتن مزاج آن)
زیادی روی کردن در غذاهای بخارزا و استفاده زیاد از سیر، پیاز، تره شاهی و حبوبات پخته نشده به علت ایجاد گاز و نفاخ بودنشان برای مغز بد است (گازها سبک بوده و به سمت مغز متصاعد می شوند و اختلالاتی در ساختار و عملکرد آن ایجاد می کنند).
همچنین فکر زیاد کردن نسبت به یک موضوع به مدت طولانی نیز برای مغز خوب نیست بنابراین باید سعی شود تنوع فکری در افراد ایجاد شود و مثلا هنگام درس خواندن، موضوعات درسی را بعد از مثلا یک ساعت مطالعه عوض کنند.
بوهای نامطبوع نیز تاثیر بدی روی مغز می گذارند. در مقابل استعمال بوهای خوش برای مغز خوب است. همچنین دیدن تصاویر بد ، نا به هنجار و خشن ( تلویزیون، وسایل دیجیتال) نیز برای مغز به خصوص برای بچه ها اصلا خوب نیست. اثر این تصاویر بر مغز و خاطره، ممکن است تا آخر عمر با آنها همراه باشد. یکی از تدابیر بسیار کارساز در این زمینه، رعایت پدر و مادرها در کنترل وسایل رسانه ای برای بچه ها است.
نزدیکی کردن بیش از حدبسیار برای مغز بد است چون آن را به سمت خشکی می برد.
همچنین پرخوری بسیار، مغز را ضعیف می کند. کمتر و متناسب غذا خوردن، ذهن را آزادتر نگه می دارد.
مصرف ترشی در کل برای مغز زیاد خوب نیست که این در ضرب المثل ها و محاورات دوستانه هم نمود پیدا نموده است.
خواب کافی و پرهیز از کم خوابی و بی خوابی در حفظ سلامت مغز، بسیار ضروری هستند.
رعایت اخلاق حسنه، خوش خلقی، افکار خوب، جلوگیری از غم و اندوه یا فکر و خیال زیاد و بدبینی و حسد، همگی برای مغز و حفظ اعتدال مزاج آن لازمند.
منبع: سایت دکتر سیدمهدی میرغضنفری
https://tabaye.ir/brain-temperament/