این روزها شاهد تبلیغات فراوانی بر علیه روزه ماه مبارک رمضان، خصوصاً تشنگی طولانی آن در روزهای گرم تابستان و ادعای اثرات سوء آن بر روی کلیه‌ها هستیم، در این مقاله از لحاظ علمی به بررسی اثرات استرس تشنگی طولانی در تابستان گرم بر روی سلول‌ها می‌پردازیم.
همانگونه که می دانیم سراسر بدن ما از تعداد بسیار زیادی سلول تشکیل یافته و این سلول‌ها برای انجام عملکردهای حیاتی خود به شدت وابسته به انرژی هستند و این انرژی از طریق سوختن مواد غذایی که عمدتاً شامل گلوکز می‌باشد، در داخل سلول‌ها تولید می‌شود و حتی چربی‌ها و پروتئین‌ها نیز برای تبدیل شدن به انرژی لازم است ابتدا به گلوکز تبدیل شوند و سپس گلوکز با اکسیژن ترکیب شده و ماحصل این فرآیند تولید انرژی می‌باشد که به صورت مولکول‌های ATP در دسترس قسمت‌های مختلف سلول‌ها، برای انجام عملکردهای خود، خواهند بود.
در واقع ترکیب گلوکز با اکسیژن پایه تولید انرژی در بدن ما می‌باشد، یا به اصطلاح عمومی فرآیند سوختن شامل واکنش زیر می‌باشد:
C6H12O6 + 6O2 => 6CO2 + 6H2O + Energy
(انرژی بصورت ATP) + (شش مولکول آب خالص) + (شش مولکول دی اکسید کربن) => (شش مولکول اکسیژن) + (یک مولکول گلوکز)
همانگونه که مشاهده می فرمائید از ترکیب یک مولکول گلوکز و شش مولکول اکسیژن، شش مولکول آب خالص و انرژی تولید می‌شود.
سلول‌های بدن ما در طی فرایند متابولیسم یا سوخت و ساز دائمی خود، دچار انباشتگی و رسوبات فراوانی می‌شوند که این رسوبات موجب اختلال عملکرد قسمت‌های مختلف سلولی می‌شوند که از جمله این رسوبات می‌توانیم به لیپوفوشین یا پیگمان پیری اشاره کنیم که در اثر افزایش سن، بارز شده و موجب اختلال عملکرد سلولی بخصوص در سلول‌های قلبی می‌گردد، جنس رسوبات سلولی معمولاً از مواد پروتئینی، چربی‌ها و قندها می‌باشد. یکی از راه‌های حذف این رسوبات مختل کننده‌ی عملکردهای سلولی، گرسنه و تشنه نگهداشتن سلول‌هاست، تا سلول‌ها به علت کمبود انرژی مجبور شوند این مواد را به گلوکز تبدیل نموده و بسوزانند و تولید انرژی نمایند، اگر کمبود آب برای سلول‌ها بوجود نیاید، فرآیند کامل نمی‌شود و آخرین آثار رسوبات مذکور در سلول‌ها باقی می‌ماند، ولی در صورتیکه سلول‌ها به مدت طولانی در تابستان گرم، دچار کمبود آب شوند، مجبور می‌شوند علاوه بر کمبود انرژی با سوزاندن آخرین بازمانده‌های رسوبات سلولی به هر نحو که شده برای سلول آب تأمین نمایند، لذا روزه کامل اسلامی که از مبطلات آن مصرف آب است حتی یک قطره، این زمینه‌ی سازنده و مثبت را برای سلول‌های بدن ما فراهم می‌نماید خصوصاً در تابستان گرم و این فرآیند نه تنها برای سلول‌های کلیه زیانی ندارد بلکه با آزاد شدن سلول‌های توبولهای کلیوی از شر انباشتگی‌ها و رسوبات سلولی، عملکرد آنها بهتر نیز می‌شود چون بنا به گفته کتاب رابینز که از کتب اصلی و مرجع آسیب شناسی می‌باشد، یکی از علت‌های اصلی تشکیل سنگ کلیه عملکرد نامناسب سلول‌های توبولهای کلیوی است، که با روزه می‌توانیم این سلول‌ها را پاک سازی و به چرخه عملکرد طبیعی خود باز گردانیم.
نکته مهم دیگری که وجود دارد این است که اساساً تئوری خوردن فراوان آب (به استثنای آب جوش ولرم شده) با عملکرد طبیعی سلول‌ها منافات دارد، زیرا در فرآیند تولید انرژی که از سوختن مواد غذایی انجام می‌شود، آب سرد شامل آب لوله‌های شهری، آب معدنی، آب یخچال و آب آبسرد کن می‌تواند با کم کردن حرارت محیط، که باید در طول فرآیند ۳۷ درجه باشد، تداخل ایجاد نماید و تولید مولکول‌های حامل الکترون مانند NADH را کاهش داده و باعث کمتر تولید شدن انرژی در سلول‌ها به صورت کاهش تولید ATP می‌گردد.
لذا توصیه ما مصرف آب جوش با خرما یا آب جوش ولرم شده و یا شربت عسل خنک به جای آب سرد خصوصاً در کسانی است که دچار بیماری هستند، می‌باشد.
البته استثنایی نیز وجود دارد مانند اینکه در ماه تموز (۲۳ تیر ماه تا ۲۲ مرداد ماه) به علت گرمای ذاتی هوا نوشیدن آب سرد به صورت ناشتا توصیه شده است ولی این موضوع را نباید به خوردن آب سرد فراوان تا روزی ۸ یا ۱۶ لیوان در روز در تمام ایام سال و برای همه افراد تعمیم داد، ضمن اینکه در بعضی روایات خوردن آب سرد بیماری زا و خوردن آب گرم دارو تلقی شده است.
خوردن زیاد آب سرد، با کم کردن انرژی سلولی موجب کاهش انرژی پمپ‌های سطح سلولی به نام Na-K ATPase می‌گردد و کاهش عملکرد این پمپ‌ها با احتباس سدیم در داخل سلول‌ها موجب ورود آب به داخل سلول‌ها شده و باعث تورم سلولی می‌گردد و خود می‌تواند باعث اختلال عملکرد سلول‌های سراسر بدن شده و ضمن ایجاد اضافه وزن، باعث اختلال عملکرد سلول‌های ایمنی بدن شده و نهایتاً شناخت خود و عوامل بیگانه را مختل نموده و باعث بروز بیماری‌های با منشأ خود ایمنی مثل ام اس، لوپوس، آرتریت روماتوئید و ویتیلیگو گردد و همچنین می‌تواند با کم کردن قدرت سیستم ایمنی بروز برخی عفونت‌های شایع مثل عفونت‌های مجاری ادراری و کلیه‌ها، سینوزیت و سایر مشکلات گردد.
تورم سلول‌ها در پروستات می‌تواند علائم پروستاتیسم در مردان مسن را مثل نازک شدن قطر ادرار، تکرّر ادرار و قطره قطره آمدن ادرار را موجب شود.
بنابراین مصرف فراوان آب سرد بیماری زاست و توصیه ما مصرف شربت عسل خنک در مواردی است که نوشیدنی خنک مطلوب است و مصرف آب جوش و خرما و دمجوش ها و عرقیات در مواردی است که مصرف نوشیدنی‌های گرم مطلوب می‌باشد.
دکتر حسن اکبری متخصص و دانشیار آسیب شناسی سلولی مدرس و محقق طب اسلامی ایرانی