چاقی را با نگاهی به طب سنتی مدیریت کنیم

_{تدابیر چاقی؛ دیدگاه طب نوین و طب سنتی ایران}

 _{هم اکنون در سرتاسر جهان حدود ۶/۱ میلیارد نفر از بزرگسالان دچار اضافه‌وزن هستند و ۴۰۰ میلیون نفر هم چاق می‌باشند. سازمان جهانی بهداشت پیش بینی می­کند که تا سال ۲۰۱۵، حدود ۳/۲ میلیارد بزرگسال دچار اضافه‌وزن و بیشتر از ۷۰۰میلیون نفر، چاق خواهند بود.}

 _{در دهه­های اخیر شاهد روند روبه افزایش چاقی کودکان در سرتاسر جهان هستیم که کشور ما نیز از این امر مستثنی نمی باشد. تا جایی که در سال ۱۹۹۸ در طرح جهانی کنترل بیماری های قلبی- عروقی، ایران به عنوان یکی از ۷ کشور با بالاترین میزان شیوع چاقی کودکان معرفی شد.}

 _{اضافه‌­ وزن و چاقی فراتر از مسئله‌ی ظاهر می‌باشد. چربی بدنی زیاد، خطر ابتلا به مشکلاتی هم‌چون پرفشاری خون،کلسترول خون بالا، بیماری‌های قلبی، دیابت، سنگ کیسه‌ی صفرا، آرتریت، سرطان پستان، سرطان مجاری ادراری، سرطان پروستات و سرطان کولون را افزایش می‌دهد. هرچه میزان اضافه ‌وزن و طول مدت ابتلا به آن بیشتر باشد، احتمال ابتلا به مخاطرات سلامتی بیشتر خواهد بود. اضافه‌وزن، خطر عوارض بارداری و زایمان را نیز افزایش می‌دهد.}

 _{به چه فردی چاق می گوییم؟}

 _{در طب نوین از نمایه توده بدنی برای تقسیم بندی افراد به گروه های وزنی مختلف استفاده می­شود. نمایه توده بدنی یا همان BMI برابر است با وزن فرد به کیلوگرم تقسیم بر مجذور قد او به متر. برای مثال فردی با وزن ۶۵ کیلوگرم و قد ۱۶۶ سانتی متر ، نمایه توده بدنی برابر با ۲۴ خواهد داشت.}

 _{اگر عدد محاسبه شده بین ۵/۱۸ تا ۹/۲۴ باشد، فرد در محدوده وزن طبیعی قرار دارد. در صورتی که این عدد کمتر از ۵/۱۸ باشد، فرد دارای کمبود وزن و اگر بین ۲۵ تا ۲۹ باشد، فرد دارای اضافه وزن می باشد. افراد با نمایه توده بدنی بالاتر از ۲۹ چاق هستند. البته این فرمول استثنائاتی نیز دارد؛ برای مثال ورزشکاران حرفه­ای که وزن بالای بدن آنها بیشتر از عضله می­باشد. بنابراین متخصصان تغذیه از سایر روش­ها برای ارزیابی وزن در کنار محاسبه نمایه توده بدنی، بهره می برند.}

 _{نکته دیگری که لازم است به آن توجه شود، دور کمر افراد است. برای مثال امکان دارد فردی دارای وزن طبیعی اما دورکمر بزرگ باشد. این فرد دارای چاقی شکمی می­باشد که این نوع از چاقی به میزان زیادی خطر ابتلا به دیابت و بیماری های قلبی – عروقی را افزایش می دهد. دور کمر در مردان می­بایست کمتر از ۱۰۲ سانتی متر و در زنان کمتر از ۸۸ سانتی متر باشد.}

 _{چرا چاق می شویم؟}

 _{وزن افراد هم تحت تأثیر ژن‌هایی است که از والدینشان به ارث می­برند و هم تحت تأثیر شیوه‌ی زندگی آن‌ها. اگر یکی و یا هر دو والدین شما چاق هستند، خطر  این ‌که شما چاق شوید نسبت به فردی که والدین او چاق نیستند، بیشتر است. اما ژن‌ها به تنهایی عمل نمی‌کنند. وزن ماتحت تأثیر محیط و شیوه‌ی زندگی‌مان قراردارد .برای مثال، شخصی با آمادگی ژنتیکی برای چاقی، اگرمقدار دریافت غذایی‌اش را محدود کند یا فعالیت‌های روزانه‌ی خودرا به طور مداوم افزایش دهد، امکان دارد هیچ‌گاه چاق نشود. همین‌طور فردی که استعداد ژنتیکی چاقی را ندارد، اگر مقدار انرژی بالایی دریافت نماید و فعالیت کمی داشته باشد، انرژی اضافی راذخیره کرده و چاق می­شود.}

 _{نکته جالب در این زمینه، تاثیر تغذیه مادر در دوران بارداری می­باشد. به طوری که امروزه ثابت شده است که مادرانی که در طول زندگی و به خصوص در دوران بارداری تغذیه مناسبی ندارند و نتیجتا کودکانی با وزن پایین (کمتر از ۵/۲ کیلوگرم) و یا بالاتر از ۴ کیلوگرم به دنیا می آورند. خطر ایجاد چاقی ، بیماری های قلبی-عروقی، دیابت و … در این کودکان در آینده، چندین برابر بیشتر از کودکانی است که مادران آنها تغذیه مناسب داشته­اند و با وزن طبیعی به دنیا آمده­اند.}

 _{علاوه بر همه تحقیقات گسترده طب نوین، در طب سنتی ایران نیز نظریات نغزی وجود دارد که با بکار بردن آن­ها می­توانیم سریعتر به درمان بیماری­ها و از آن مهم­تر به حفظ سلامتی برسیم. از جمله در مورد چاقی و اضافه وزن، اولا بحث مزاج جبلی (ذاتی یا ژنتیکی) در طب سنتی ایران مطرح است و آن مزاج، چیزی است که از پدر و مادر و تحت تأثیر تغذیه دوران بارداری و عوامل دیگر به کودک به ارث می­رسد. بنابراین مسأله استعداد بروز چاقی در طب سنتی هم مطرح است. کیفیت «رطوبت» در این زمینه بسیار مهم است. یعنی هرچه رطوبت مزاج بیشتر باشد، چاقی بیشتر خواهد شد. حال اگر این رطوبت با گرمی همراه باشد، چاقی از نوع «لحمی» است؛ یعنی عضلات در بدن بیشترند و اگر رطوبت با سردی عجین شده باشد، چاقی از نوع «شحمی» است؛ به این معنی که چربی بیشتری در بدن فرد انباشته شده است. علاوه بر مزاج ذاتی، انسان در طول زندگی خود دارای مزاج ثانویه است که خود آن تحت تأثیر آب و هوای محیط زندگی، تغذیه، نوع و میزان فعالیت بدنی، مسائل روحی روانی و …. است. بنابراین درمان چاقی و اضافه وزن در مرحله ا}

_{ول در طب سنتی نیز مانند طب نوین، تغییر دادن شیوه زندگی است، نه استفاده از دارو و جراحی}

 _{درمان و پیشگیری از چاقی و اضافه وزن:}

 _{کافی است نکات ساده و کاربردی زیر را به کار بریم تا علاوه بر درمان و یا پیشگیری از چاقی، از ابتلا به بسیاری از بیماری­های دیگر مصون شویم.}

 _{اولین مرحله، اضافه کردن فعالیت بدنی به برنامه­های روزانه است و هیچ جایگزینی برای آن نیست. برای انجام فعالیت احتیاج به شرکت در سالن های ورزشی و صرف وقت و هزینه ندارید و تنها با پیاده روی در منزل خود می­توانید فعال باشید. البته فعالیت باید با شدتی انجام شود که عرق کرده و ضربان قلب و تعداد تنفس افزایش یابد و رنگ چهره به سمت سرخ شدن رود.}

_{نکته بسیار مهم در مورد مصرف چربی­ها در رژیم این است که میزان چربی در رژیم شما باید کافی باشد؛ یعنی نه آنها را کاملا از رژیم حذف کنیم و نه اینکه غذاهای پر چرب مصرف کنیم. این مقدار چربی مورد نیاز، بایستی از چربی­های مفید تأمین شوند. همانند مغزها، روغن­های غیر اشباع مانند روغن زیتون، کنجد، کلزا.}

_{از سرخ کردن غذاها بپرهیزید. البته در طب سنتی ایران، این توصیه برای همه مزاج­ها نیست و استفاده هراز چند گاهی غذاهای سرخ­شده برای کسانی که معده مرطوب دارند، مفید می­باشد.}

_{تنها برای سرخ کردن غذاها از روغن مخصوص سرخ کردنی استفاده نمایید. زیرا که اگرچه این روغن­ها در مقابل حرارت بسیار مقاوم هستند؛ اما به دلیل میزان بالای اسید چرب ترانس که نوع بد چربی می­باشد، باید مصرفشان به حداقل برسد و در صورت تمایل برای اضافه کردن اندکی روغن بر روی برنج یا سالاد یا مواردی که روغن حرارت نمی­بیند، از روغن­های غیر اشباع همانند روغن زیتون، کنجد و کلزا استفاده نمایید.}

_{از مصرف قندهای ساده همانند شیرینی، شکر، قند و مواد غذایی تهیه شده از آرد سفید بپرهیزید. زیرا این مواد علاوه بر افزایش قند خون شما سبب افزایش چربی خون و همین طور ابتلای شما به اضافه وزن و چاقی می­شوند.}

_{مواد غذایی شیرین اشتهای شما را افزایش می­دهند. و حالتی شبیه اعتیاد به خوردن ایجاد می­شود و چرخه معیوبی را ایجاد می­کند.}

_{حتماً صبحانه میل کنید.}

_{از خوردن وعده‌های غذایی یا میان وعده در جلوی تلویزیون خودداری نمایید؛ زیرا متوجه مقدار غذای مصرفی نمی­شوید.}

 _{غذا را به آرامی بجوید و از صرف غذا در ظروف بزرگ اجتناب کنید. همچنین از مصرف مایعات (بویژه سرد و گازدار) با غذا و تا ۵/۱ ساعت بعد از آن اجتناب کنید؛ چرا که این کار به­مرور باعث سست و ضعیف شدن معده می­شود و هضم به­درستی صورت نمی­گیرد.}

_{قبل از صرف غذا سالاد میل نمایید تا اشتهای شما کاهش یابد. البته استفاده از میوه و سبزیجات سرد، در طول زمان سبب سرد شدن کبد و کل بدن شده و استعداد به چاقی را افزایش می­دهد؛ لذا توصیه می­شود برای کنترل وزن از میوه و سبزیجات گرم مانند هویج، کرفس و کلم استفاده شود. استفاده از سبزیجات سرد مانند کاهو، خیار و گوجه­فرنگی سبب افزایش بلغم در بدن و افزایش استعداد چاقی خواهد شد. یعنی در مراحل اولیه به دلیل کم شدن غذای دریافتی بدن لاغر می­شود، اما با ادامه به دلیل سرد شدن بیشتر بدن، استعداد چاقی تشدید می­شود.}

_{استفاده زیاد از  ادویه­جات تند و نمک در غذا؛ البته در مورد استفاده از نمک باید به بیماری­های همراه از جمله پرفشاری خون توجه شود. استفاده از ادویه و نمک با نظر متخصص طب سنتی انجام گردد.}

_{استفاده از عرق زیره همراه آب آشامیدنی. (عرق زیره نباید طولانی مدت استفاده شود، چون می­تواند منجر به زرد شدن پوست شود.)}

_{استفاده از سیر و پیاز به مقدار زیاد در غذاها. (استفاده از سیر و پیاز خام در افرادی که مبتلا به سینوزیت، آلرژی، درد مفاصل و بیماری­های سیستم عصبی مانند میگرن یا انواع سردردها، سرگیجه، اختلال حافظه و … می­باشند، ممنوع است؛ زیرا این بیماری­ها را تشدید می­کنند.) منظور از مقدار زیاد، مقداری است که از مصرف قبلی فرد بیشتر باشد. البته مقدار دقیق آن با توجه به وضعیت فرد باید توسط متخصّص تغذیه یا طب سنتی مشخص شود.}

_{http://www.tim.ir/teaching/805/%D8%AA%D8%AF%D8%A7%D8%A8%DB%8C%D8%B1-%DA%86%D8%A7%D9%82%DB%8C%D8%9B-%D8%AF%DB%8C%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D8%B7%D8%A8-%D9%86%D9%88%DB%8C%D9%86-%D9%88-%D8%B7%D8%A8-%D8%B3%D9%86%D8%AA%DB%8C-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86/}

_{سایت معتبرانجمن تحقیقات طب سنتی ایران وابسته به دانشکده عوم پزشکی تهران}