?بررسی تخصصی یبوست و تدابیر ودرمان?مدرس: استاد کردافشاری
?یبوست :
?یبوست به معنای حرکت آرام مدفوع در روده بزرگ است که در اغلب موارد همراه با مقدار زیادی مدفوع سفت و خشک در کولون نزولی است.
?تعریف یبوست از دیدگاه طب جدید و طب سنتی با هم متفاوت است. از دیدگاه طب جدید، اگر فرد کمتر از ۳ بار در هفته اجابت مزاج داشته باشد و اجابت مزاج او به دشواری و در زمان طولانی انجام شده و قوام مدفوع سفت باشد و یا نیاز به وارد کردن انگشت به مقعد یا رکتوم برای خروج مدفوع وجود داشته باشد، در این حالت فرد دچار یبوست شده است.
? اما از دیدگاه طب سنتی، بعد از خوردن غذا وقتی که هضم معدی کامل شد- یعنی حدود ۱۲ ساعت پس از ورود غذا به بدن- دفع مدفوع باید اتفاق بیفتد و قوام آن باید مثل قوام عسل باشد؛ یعنی نه خیلی سفت و نه خیلی رقیق. در غیر این صورت فرد دچار یبوست می‌باشد.
?برای رفع یبوست مهمترین اقدام، اصلاح سبک زندگی، عادات غذایی و شیوه غذاخوردن است .
?که در اینجا اشاره مختصری به آنها می‌کنیم:
۱- چنانچه انسان فعالیت بدنی و نرمش و ورزش روزانه و مرتب داشته باشد به ویژه این‌که ماهیچه‌های شکم را منقبض و به کار وادارد، مزاج نرم و خود به خود به طور طبیعی کار می‌کند و نیازی به مسهل و ملین‌های دارویی پیدا نمی‌شود چون عادت کردن به مسهل‌ها سبب تنبلی روده و عادت آنها به عامل محرک داروئی می‌شود.
?بنابراین باید از خستگی بدنی و فکری و توقف در یکجا خودداری نمود و حتی‌المقدور از هوای آزاد و ورزش‌های ملایم مانند دوچرخه‌سواری که موجب تقویت عضلات شکم می‌شوند به‌شرطی‌که از حد اعتدال خارج نگردد بهره جست.
?۲– توجه به استراحت بدن و خواب کافی ضروری است.
?۳- روزی ۱-۲ بار در ساعات معین عمل تخلیه صورت گیرد.
بعد از صرف غذا موجی از معده به طرف روده بزرگ می‌رود که اصطلاحاً به رفلکس “گاستروکولیک” معروف است.
اگر بلافاصله بعد از صرف غذا اقدام به اجابت مزاج شود این موج می‌تواند به عمل دفع کمک موثری نماید.
?۴- تا قبل از احساس گرسنگی نباید غذایی خورد و هنوز کاملاً سیر نشده باید دست از خوراک کشید. چرا که زیاده از حد غذا خوردن، معده را تضعیف کرده و هضم، جذب و دفع را دچار اختلال می‌کند.
?۵- مزه مزه کردن کمی نمک، قبل و بعد از غذا به پاکسازی بدن و جلوگیری از یبوست کمک می‌نماید.
?۶- غذا باید به خوبی جویده شود تا کاملاً با بزاق دهان آغشته شده و سپس فرو برده شود. خوب نجویدن غذا و هضم ناقص آن باعث تنبلی روده و تخمیر غذا در دستگاه گوارش شده که تولید گازهای بدبویی می‌کند که جذب خون شده و حتی باعث بوی بد دهان نیز می‌شود.
?۷- مصرف غذا با آرامش و آهسته صورت گیرد چرا که تند غذا خوردن باعث بلع هوا به داخل دستگاه گوارش شده و موجبات نفخ را فراهم می‌آورد.
?۸- مصرف مایعات و چای و نوشابه به همراه غذا معده را تنبل می‌کند. آنزیم‌های هضم‌کننده پروتئین در محیط بسیار رقیق نمی‌توانند عمل کنند، پروتئین نیمه گوارش شده و نیمه جویده و به زور چای و نوشابه بلعیده شده در شکم نفخ و گاز تولید می‌کند.
?۹- برای جلوگیری از یبوست باید از مصرف بعضی خوراکی‌ها پرهیز نمود مثل بادنجان، عدس، گوشت‌های مانده و نمک‌سود، ماهی‌های شور، شیرینی‌جات مصنوعی، قهوه، شکلات، کاکائو، چای پررنگ، آب یخ، سبزی‌جات تند مثل تره‌تیزک (که باعث اسپاسم در روده می‌شود)، خوراکی‌های ترش و قابض مثل آب‌غوره، فست فودها و غذاهای آماده و کارخانه‌ای و …
?۱۰- در سر سفره و به هنگام صرف غذا باید مطالب نشاط‌آور و مفرح مطرح نموده و شوخی و خنده کرد. مرحوم دکتر احمدیه در کتاب راز درمان می‌نویسد: خنده تحریک لازم در جهاز هاضمه نموده و حرکت و جنبش آن را زیاد می‌کند و در نتیجه تسهیل در تحلیل نموده و عمل جذب را آسان می‌نماید. خنده و شادی موجب تحریک بیشتر روده‌ها شده و دفع مواد زائد را تسهیل می‌بخشد.
?برای درمان یبوست، مهمترین اقدام اصلاح سبک زندگی و نحوه صحیح غذاخوردن است که در متن بالا به آن اشاره شده است
اما در درمان دارویی یبوست، می توانید از داروهای زیر برحسب شرایط بیمار استفاده کنید:???
?۱- حب ایارج فیقرا:
?به طور کلی ایارجات به دلیل داشتن هلیله، خاصیت قبض داشته و با ایجاد فشار در روده ها باعث حرکت فضولات به پایین و دفع آنها می شوند پس بهتر است بعد از ۲ ساعت از مصرف غذا استفاده شود.
علاوه بر آن ایارجات اختصاص به عصب و اعضای عصبی از جمله دماغ، معده و رحم داشته و ماده بیماری و به خصوص بلغم را از این اعضا به سوی روده ها کشانده و همراه با مدفوع دفع می نماید.
?۲_حب الراحت: این دارو نیز به دلیل داشتن هلیله و صبرزرد از داروهای ملین و در صورت مصرف بیشتر از ۲ عدد در روز مسهل قوی است.
?۳- حب مقل ملین: این دارو به دلیل داشتن مقل علاوه بر ملین بودن در درمان بیماریهای مقعد از جمله شقاق و بواسیر بسیار مفید خواهد بود.
لذا استفاده از این دارو علاوه بر کسانی که دچار یبوست به همراه مشکلات مقعدی هستند، در سایر افرادی که مبتلا به بواسیر بوده و از یبوست شکایت ندارند نیز مفید است. همچنین می توان از این دارو به همراه داروهایی مثل صبر یا ایارجات برای پیشگیری از بواسیر استفاده نمود.
?۴- شربت ملین : این شربت که ترکیبی از فلوس، سپستان و انجیر و … است جزء ملینات خوبی است که در اطفال و پیران و زنان باردار ممنوعیت مصرف نداشته و قابل تجویز است.
?۵- ماءالجبن:
ماءالجبن از داروهای مسهل خوبی است که در اکثر افراد به ویژه مزاجهای خشک، افرادی که دچار سوءمزاج دماغی هستند و نیز افراد دیابتی مفید خواهد بود. تنها محدودیت مصرف ماءالجبن در افراد با سوءمزاج رطب (تر) معده است که معمولا در این افراد باعث نفخ یا سردرد خواهد شد. در چنین مواردی بهتر است ماءالجبن را با معجون یا کپسول اطریفل گشنیزی مصرف نمایند.
?۶- دم کرده سنا:
مصرف طولانی مدت سنا به دلیل ایجاد بیماری مگا کولون توصیه نمی شود و در صورت مصرف کوتاه مدت آن باید حتما با گل سرخ و یا روغن بادام شیرین و شربت عسل به عنوان مصلح سنا استفاده شود.
?بواسیر و یا سایر مشکلات مقعدی از مهمترین عوارض یبوست است که برای درمان آن استفاده از حب مقل ملین به همراه پماد بواسیر که ترکیبی از پیه بط (مرغابی)و … است توصیه می شود.