به عربی کسب به شیرازی کوشت و به کرمانی خرزهره و هندوانه ابوجهل و به هندی کاپهل نیز نامند؛ ثمر گیاهی است به قدر هندوانه کوچک و نارنج متوسطی و در نهایت تلخی و نر و ماده میباشد. نر آن صلبتر و کوچکتر و ماده آن بزرگتر و رخوتر و بهتر و مستعمل شحم مادۀ آن است که بیرون آن زرد و اندرون آن سفید مایل به زردی و متخلخل(چیزی که اجزای آن به طور کامل به هم متصل نباشد) و در نبات آن ثمر بسیار باشد و تخم آن سیاه بود. قوت ثمر آن مادام که در پوست است تا چهار سال باقی میماند و چون بر آورند تا دو سال.
طبیعت آن در چهارم گرم و در سوم نیز گفتهاند و در دوم خشک
خواص عمومی فعل و انفعالات آن عبارت است از:
حل کنند گی و قطع کنند گی و مسهل انواع مختلف بلغم و جذب کننده اخلاط بلغمی از عمق بافت های بدنی است. آشامید آن برای معالجه امراض سرد مثل درد سر و شقیقه و فلج و لغوه و صرع و فراموشی و جلوگیری از ریزش آب بینی مزمن مؤثر است. و به دستورات معین پزشک برای باز کردن گرفتگی های مجاری دماغی و درد گوش و آسان کندن دندان و رفع زردی چشم و درد های ناشی از امراض سرد مالیخولیا و صرع و جوزام و سیاه کردن چشم آبی و امراض معده و امعاء و کبد و کلیه و مثانه و رحم و مفاصل مورد استعمال دارد. علاوه بر این انواع دردهای کمر و اسهال های معدی و قولنج بلغمی و بادی و سیاتیک و دردهای تکیه گاه های مفصلی را معالج است.تخم حنضل مسهل و استفراغ آور و باعث ایجاد دوار سر می شود. و اگر آن را مکرر شسته و در آب نمک بخیسانند تا تلخی آن زایل شود و بعد آن را کوبیده و با شیر و خرما جوشانند جهت سلامتی بدن مفید است. استعمال آن برای اشخاص گرم مزاج ایجاد دلپیچه می کند. و سردرد و امراض معده و باز شدن عروق را باعث می شود. و نباید آن را به تنهایی مصرف نمایند و برای جلوگیری از عوارض مزبور با صمغ عربی یا کتیرا یا مقل الیهود و یا نشاسته مصرف گردد. حنظل را باید خیلی نرم بکوبند و از صافی های نازک رد کنند زیرا خشن آن باعث دلپیچه و ناراحتی های سخت جهت امعاء می باشد
افعال و خواص آن:
محلل و مقطع و مسهل اقسام بلغم و جاذب اخلاط بلغمیه از عمق بدن ، آشامیدن آن جهت امراض سر بارد[۱] مانند صداع و شقیقه و فالج و لقوه[۲] و صرع و نسیان[۳] و منع نزولات مزمنه و به چشم و چون در روغن زیتون بجوشانند و بدان سعوط[۴] نمایند جهت تفتیح سده دماغی و قطور آن جهت درد گوش و مالیدن بر دندان جهت آسانی کندن آن و سعوط آب تازه آن جهت رفع زردی چشم نافع است.
[۱] سرد و خنک
[۲]بیماری کجی دهان و روی که علت آن این است که عضله ها روی افتد و چشم و ابرو و پوست و پیشانی و لبها کوژ گردد.
[۲] فرآموشی
[۲] داروی به بینی ریختنی
[۳] بازدارنده
[۴] تقویت باه