حجامت از منظر طب سنتی چیست

_حجامت

_{شاید تا به حال از زبان پدر یا مادر بزرگ هایتان شنیده باشید که در زمان های گذشته در فصل بهار ، افراد خانواده از کوچک گرفته تا کهنسال باید خود را برای حجامت آماده می کردند . فردی به خانه شان می رفت و هاله هایی کبود رنگ با چند خراش ناشی از تیغ بر روی بدنشان به یادگار جا می گذاشت. شاید برای کوچک ترها خاطره خوشی نداشت اما بزرگترها به دلیل آنکه می دانستند با حجامت سبک شده و مواد زاید از بدنشان خارج می شود به راحتی تن به این کار می دادند . اما سئوالی که این روزها اغلب نسل جوان می پرسند اینکه حجامت چه فواید و زیان هایی دارد و چه کسانی می توانند حجامت کنند ؟}

 

_{ضمن اینکه حجامت در طب سنتی ایران ارزش بسیار زیادی دارد ، یکی از آداب و اقدامات رایج در فرهنگ زندگی سالم ایرانی – اسلامی است و یکی از روشهای پیشگیری و درمان بیماریهای ناشی از پرخونی به حساب می آید . با این روش می توان با پاکسازی و دفع مواد زاید بدن سبب التیام و بهبود برخی از انواع بیماری ها شد که البته همچون هر درمان مکمل دیگری اگر تحت نظر درمانگر حاذق و مجرب انجام نگیرد می تواند عوارض و زیان هایی را به همراه داشته باشد ضمن اینکه متخصص باید لزوم استفاده از حجامت عضو درگیر را تجویز کرده باشد ، در غیر این صورت بر شدت بیماری افزوده می شود .}

 _{حجامت در اصل به معنای “ایجاد حجم” است . شخص حجامت کننده به وسیله مکش و ایجاد خلاء در یک ظرف مخصوص در سطح پوست بدن ایجاد حجم می کند . حجامت دو نوع تر و خشک دارد که نوع تر آن همان حجامتی است که هم اکنون در کشور مرسوم شده و بسیاری از پزشکان آشنا به آن هستند . در این نوع حجامت پس از بادکش عضو مورد نظر ، با یک تیغ یکبار مصرف استریل جراحی ، چند خراش سطحی به صورت مایل به پوست وارد می شود و مجدد لیوان حجامت روی موضع قرار می گیرد و در اثر کشش و بادکش لیوان بسته به نوع مزاج ، بیماری فرد و نظر پزشک مقداری خون خارج می شود و معمولا درد کمی دارد .}

 _{هدف از حجامت چیست ؟}

 _{مهمترین کاری که با حجامت انجام می شود اینکه از موضع مورد نظر خلط ناشی از خون و صفرا را خارج می کنیم. این عمل باعث پاکسازی موضع می شود و برخلاف باور عامه باعث خروج مواد مغذی بدن نمی شود . حجامت بدن را سبک و برخلاف خون دادن، قوت بدن را نمی گیرد اما موضع حجامت تا زمان التیام کمی ضعیف می شود .}

 _{وقتی لیوان حجامت بر روی پوست قرار می گیرد مقداری کشش روی پوست ایجاد می کند و در اثر آن فاکتورهای دفاعی ساکن در جداره عروق و اعضا را فعال کرده و باعث می شود این فاکتورها دفاع خونی را چندین برابر کنند و به تقویت سیستم ایمنی عضو مورد نظر و سپس کل بدن کمک کنند .} 

 _{چه کسانی می توانند حجامت کنند ؟}

 _{حجامت برای افراد تنومند و دارای خون غلیظ فایده ای ندارد چون از این طریق نمی توان به سهولت خون غلیظ و مواد زاید را از بدن آنان خارج کرد و تنها این روش سبب خروج خون رقیق فرد می شود که بر این اساس احتمال غلیظ تر و کم حجم شدن خون زیادتر خواهد شد . مگر آنکه افراد با خون غلیظ یک ساعت قبل از حجامت حمام بروند تا خون غلیظ کمی رقت پیدا کرده و به سطح بدن نزدیک شود . اما افرادی که خونشان رقیق است از ۱۲ ساعت قبل از حجامت نباید استحمام کنند .}

 _{بهترین فصل و زمان حجامت چه وقتی است ؟}

 _{بهترین فصول به ترتیب بهار ، پاییز ، تابستان و زمستان است که حجامت در دو فصل تابستان و زمستان فقط در مواقع ضرورت انجام می گیرد. بهترین وقت حجامت در فصول گرم ، در طی روز و ۲ ساعت بعد از صبحانه (۹-۳۰/۸ صبح) و در فصول سرد سال ۳تا۴ ساعت بعد از صبحانه (۱۱-۹ قبل از ظهر) که تا ناهار ۱ تا ۲ ساعت فاصله باشد . در این ساعات حجم خونی بدن رقیق و خروج آن سهل تر است . بعد از حجامت نیز بهتر است تا ۱ ساعت غذا میل نشود . در روایات و طب اسلامی آمده است بهترین زمان حجامت اوایل روز یا زمان نزدیک به غروب آفتاب است به خصوص اینکه در اواسط ماه قمری باشد و قبل از حجامت خواندن آیت الکرسی و صدقه دادن توصیه شده است .}

 _{حجامت برای چه کسانی منع شده است ؟}

 _{در کتب طب سنتی ایرانی آمده است حجامت برای کودکان زیر ۲ سال و افراد بالای ۶۰ سال توصیه نشده است چرا که استقامت اعضا در کودکان کمتر بوده و حجم خون کم است و در سالمندان چون اغلب خونشان غلیظ و پوست و گوشت خشکی دارند و تنها با حجامت ، خون رقیق شان خارج می شود احتمال افزایش غلظت خون و خشکی بیشتر مزاج در این گروه سنی زیاد است . همچنین کسانی که سابقه هموفیلی ، کم خونی ، صرع و سکته قلبی دارند یا در گروه سردمزاجان بوده و خونشان رقیق و کم فشار است و مدام دچار سرگیجه و سردرد می شوند یا از داروهای شیمیایی وارفارین و هپارین که ضدانعقادند استفاده می کنند نمی توانند حجامت کنند .}

 _{در زمان حجامت باید به نوع تغذیه توجه کرد}

 _{حجامت با شکم خالی به خصوص صبح قبل از مصرف صبحانه باعث ایجاد ضعف در قوای بدن می شود و حجامت بلافاصله پس از صرف غذا سبب نقصان هضم و جذب ماده غذایی می گردد . اما این را بدانید که از یک ساعت قبل و بعد از حجامت نباید شکم پر باشد و غذایی خورده شود . برای دفع بهتر مواد زاید از بدن از ۳ روز قبل از حجامت آش آلو ، خاکشیر با آب گرم ، سوپ جو ، آب انار و آب زرشک مصرف کنید و از خوردن غذاهایی چون جگر ، ماهی ، پنیر و تخم مرغ بپرهیزید و بعد از حجامت شربت عسل ، سکنجبین و عرق کاسنی بنوشید . حجامت را در ایامی که روزه هستید و بسیار بی خواب بوده اید یا در حال مصرف داروهای آنتی بیوتیکی هستید یا کوهنوردی یا مقاربت جنسی داشته اید انجام ندهید . ضمن اینکه ۵ روز قبل و بعد از عادت ماهانه و در دوران بارداری نباید حجامت کنید .} 

 _{معمولا چه قسمت های بدن حجامت می شود ؟}

 _{حجامت مختص به ناحیه خاصی از بدن نیست و نقاط مختلف بدن را بنا بر نظر پزشک مربوطه برای التیام برخی از مشکلات می توان حجامت کرد . مثلا ذکر شده “حجامت سر” که از میان دو ابرو تا وسط سر انجام می شود به التیام خارش و سنگینی سر ، رفع سرگیجه و مشکلات چشم کمک می کند اما اگر حجامت ماهرانه نباشد گاهی با عوارضی چون کم فهمی ، کم حافظگی و فراموشکاری همراه خواهد بود . حجامت “پس سر” ، سنگینی پلک ها ، سر و پیشانی ، بوی بد دهان و درد گوش را بهبود می دهد . با حجامت “زیر چانه” ، درد لثه و دندان ، درد گلو و جوش های چانه بهتر خواهد شد . البته حجامت در ناحیه سر می تواند عوارضی در عملکردهای مغزی بر جای گذارد که در روایات نیز اشاره شده است، لذا ضروری است بدون نیاز حقیقی از این کار پرهیز نمود. همچنین ذکر شده که حجامت “کبد” برای کاهش گرمی و حرارت کبد و دفع سموم مفید است . حجامت “کلیه” به دفع سنگ کلیه کمک می کند و حجامت “انتهای گودی کمر” بیماری های مقعد ، آماس بیضه ، رحم و بواسیر را التیام می دهد اما از عوارض آن می توان به کاهش قوت و قدرت جنسی مردان اشاره کرد . این را هم بدانید از عوارض حجامت توسط افراد ناوارد و غیرمتخصص ، پارگی شریان و ورید و همچنین شوک و غش ناشی از حجامت های تجویز نشده است .}

_{http://www.tim.ir/teaching/802/%DA%A9%D9%88%D8%AA%D8%A7%D9%87-%D9%88-%D9%85%D8%AE%D8%AA%D8%B5%D8%B1-%D9%BE%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%85%D9%88%D9%86-%D8%AD%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%AA/}

_{سایت معتبر انجمن تحفیقات طب سنتی ایران وابسته به دانشکده علوم پزشکی تهران}